فراوانی و تنوع کرم‌ها در خاک سطحی رویشگاه‌های جنگلی تخریب و احیا‌شدۀ ناحیۀ خزری

کرم‌های خاکی، مهم‌ترین مشخصه در ارزیابی کیفیت و سلامت خاک اکوسیستم­های جنگلی به‌شمار می‌آیند. وضعیت رویشگاه­های جنگلی (تخریب­یافته یا حفاظت­شده) و نوع پوشش درختی از جمله عوامل مؤثر بر فراوانی و تنوع کرم­های خاکی معرفی شده­اند. با هدف بررسی اثر رویشگاه­های جنگلی تخریب‌شده و احیاشدۀ ناحیۀ خزری بر فراوانی و تنوع این موجودات خاک‌زی، نمونه­برداری از لاشبرگ و خاک (سطح 20 ×20 سانتی­متر، عمق 15 سانتی­متر) جنگل طبیعی کمتر‌دست­خوردۀ ممرز- انجیلی، جنگل طبیعی تخریب­یافتۀ پوشیده‌شده با تک­درختانی از ممرز و انجیلی، و جنگلکاری‌های توسکا، بلندمازو و زربین در منطقۀ نوشهر انجام گرفت. کرم­های خاکی، با توجه به شکل و مشخصه­های ظاهری، شناسایی شده و زی­تودۀ آنها به تفکیک هر گونه در آزمایشگاه اندازه­گیری شد. به‌منظور مطالعۀ تنوع زیستی کرم­های خاکی از شاخص­های تنوع سیمپسون، غنای مارگالف و یکنواختی کامارگو استفاده شد. در مجموع پنج گونۀ مختلف کرم خاکی در رویشگاه­های تحت مطالعه شناسایی شد. براساس نتایج، همۀ کرم­های خاکی شناسایی‌شده به یک خانواده (Lumbricidae)، چهار جنس (Lumbricus، Dendrobaena، Aporrectodea و Octolasion) و سه گروه اکولوژیک (Epigeic، Anecic و Endogeic)تعلق دارند. کرم­­ خاکی Dendrobaena octaedra از گروه اکولوژیک Epigeic در همۀ رویشگاه­های تحت مطالعه در این تحقیق مشاهده شد و دارای بیشترین فراوانی بود. گونه­های کرم خاکی متعلق به گروه‌های اکولوژیک Anecic و Endogeic در رویشگاه­های بلندمازو، زربین و عرصۀ تخریب­شده یافت نشدند. در مجموع گروه­های اکولوژیک کرم­های خاکی تحت رویشگاه­های جنگل طبیعی کمتر‌دست­خورده و توسکا، بیشترین فراوانی را داشتند که با مشخصه‌های نیتروژن لاشبرگ و خاک و همچنین pH خاک رابطۀ مثبت معنی­دار و با مشخصه­های کربن و نسبت کربن به نیتروژن لاشبرگ و خاک رابطۀ منفی معنی­دار نشان دادند. می­توان نتیجه­ گرفت که تخریب رویشگاه­های جنگلی، سبب کاهش فراوانی و تنوع کرم خاکی شده، درحالی که جنگلکاری عرصه­های تخریب‌یافته، به‌ویژه با گونۀ توسکا، تنوع و فراوانی کرم­های خاکی را افزایش داده است.